Osude izvještavanja medija iz Srbije koji su prikazivali tijelo Mateja Periša

Nedopustiv je način na koji su srpski tabloidi izvještavali, prenoseći uznemirujuće snimke i fotografije tijela izvučenog iz vode, a spekulacijama i nagađanjima da se radi o nestalom Splićaninu Mateju Perišu, dok ta mogućnost još nije bila potvrđena, pojedine novine i portali su prekršili osnovne odredbe Kodeksa i elementarne etičke norme, ističu iz  novinarskih udruženja i nadzornih tijela Srbije.

Njihove reakcije uslijedile su nakon što su 18. maja – dana kada je pronađeno tijelo (tada još nepotvrđeno) hrvatskog državljanina Mateja Periša (1994.) – tabloidi Srbije na svojim portalima i u štampanim izdanjima objavljivali fotografije njegovog tijela izvučenog iz Dunava.

Olivera Milošević, potpredsjednica Udruženja novinara Srbije (UNS), kaže za Danas da osim što tabloidi u sličnim situacijama “prevrše svaku meru”, oni iznova pokazuju da uvijek mogu “da dotaknu i neko novo dno”.

“Ponovo je kratkoročni interes, klikbejt, pogazio etiku i naneo dugoročnu štetu profesiji, koja je ionako na krhkim nogama i nepovratno gubi poverenje javnosti. I nažalost, nije samo nepoverenje problem već se ovakvim ‘orgijanjem’ nad žrtvom novinarstvo percipira kao neka krvožderna profesija, a novinari generalizuju kao beščasne osobe lišene ljudskih vrednosti i empatije. Praktično, ispaštamo svi”, kaže Milošević.

Ipak napominje, najviše ispašta porodica žrtve, koja “mesecima prolazi kroz nezamislive muke” , s obzirom da je nestanak Mateja Periša prijavljen 31. decembra prošle godine nakon čega je krenula opsežna potraga za njim.

“I onda, taj tračak nade da vam je dete kojim čudom živo, osim pretužne vesti da je nađeno telo, vi ranu zasolite tako što objavite video, fotografije kao i užasno detaljisanje. Ujedno je time narušeno i dostojanstvo tog nesrećnog mladića, a pravo na privatnost makar u tragediji, odavno je narušeno mesecima unazad”, navodi Milošević. Ona kaže i da je javnost, koja je Matejev nestanak bukvalno ožalila, bespotrebno uznemirena, ali da je zabrinjava interesovanje i broj pregleda tih sadržaja. Poručuje da to govori o gladi za hororom koja je alarmantna i da se čini da raste u Srbiji. Milošević napominje da su tabloidi tu glad podstakli i da je obilato koriste, što je, prema njenom mišljenju, opasna pojava koja nema veze sa novinarstvom.

Vijeće za štampu Srbije saopštilo je da je, objavljivanjem fotografija tijela mladića, koje je nekoliko mjeseci bilo u vodi i nepotvrđenih navoda iz istrage, više dnevnih listova i portala prekršilo Kodeks novinara Srbije i uznemirilo javnost.

Nezavisno udruženje novinara Srbije (NUNS) reagovalo je istog dana i naglasilo da je izvještavanje pojedinih redakcija o preminuloj osobi etički nedopustivo u profesionalnom novinarskom poslu.

“Nezavisno udruženje novinara Srbije najoštrije osuđuje izveštavanje tabloida o preminuloj osobi čije telo je pronađeno u Dunavu. Nagađanje o identitetu preminulog, a naročito objavljivanje fotografija i video zapisa sa lica mesta je etički nedopustivo u profesionalnom novinarskom poslu. Takođe, predstavlja i najozbiljnije kršenje Kodeksa novinara Srbije”, navodi NUNS.

Iz tog udruženja podsjećaju novinare i redakcije da je, prema Kodeksu novinara Srbije, novinar dužan da poštuje privatnost, dostojanstvo i integritet ljudi o kojima piše. Odnosno, kako stoji u Kodeksu novinara Srbije, prilikom izvještavanja o nesrećama i krivičnim djelima, nije dozvoljeno objavljivanje imena i fotografija žrtava i počinilaca koje ih jasno identifikuju. Takođe, nije dozvoljeno ni objavljivanje bilo kakvih podataka koji bi indirektno mogli da otkriju identitet bilo žrtve, bilo počinioca, prije nego što nadležni organ to zvanično saopšti.

“Dalje, novinari i urednici naročito treba da izbegavaju spekulacije i prenošenje nedovoljno proverljivih stavova u izveštavanju o nesrećama i tragedijama u kojima ima stradalih ili su teško pogođeni materijalni i drugi interesi građana. I na kraju, izveštavanju o događajima koji uključuju lični bol i šok, novinar je dužan da svoja pitanja prilagodi tako da odražavaju duh saosećanja i diskrecije”, podsjeća NUNS.

Oni su pozvali novinare i urednike da o spomenutom i sličnim događajima izvještavaju etički, u skladu sa profesionalnim standardima. Takođe su pozvali redakcije koje su objavile uznemirujuće fotografije i snimke da ih uklone, kao i da tekstove prilagode profesionalnim standardima, “jer je ljudsko dostojanstvo važnije od profita”, objasnili su iz NUNS-a.

I iz Cenzolovke, medija civilnog društva koji informiše javnost o pitanjima od značaja za slobodu medija u Srbiji, takođe su reagovali o “zloupotrebi smrti Mateja Periša” te naglasili kako je to nezamisliva i neizbrisiva bruka i sramota ne samo za tabloide već i za novinarstvo u cjelini, pa i za Srbiju – državu u koju je Matej došao da proslavi Novu godinu, a koja ga ispraća na način nedostojan čovjeka, kako navode.

“Stidite se, kolege. Ako još imate stida i obraza”, piše Cenzolovka.

Prije svega, kako piše ovaj medij, u srpskim medijima postoji fascinacija ne samo smrću kao takvom već posebno tijelima pokojnika, pa navode nekoliko primjera takvih slučajeva fotografisanja tijela. Kažu da, ako i nije bilo fotografija, bilo je detaljnih opisa stanja u kome su pronađeni silovani, mučeni, ubijeni, samljeveni, poginuli, spaljeni, utopljeni ljudi.

Kada privatno objašnjavaju zašto to rade, prema navodima kolega iz tabloida, a kako prenosi Cenzolovka, obično kažu kako „narod to voli“.

“Zvuči logično, jer narod koji je devedesetih na TV ekranima gledao ono što je gledao, sasvim sigurno ima povećanu toleranciju na užas. Ali nije čitav ‘narod’ tada gledao televiziju – naprosto zato što još nije bio ni rođen. Uostalom, i da jeste, ko kaže da ‘narod’ to hoće? Ko je sproveo referendum, anketu, istraživanje? Ko nas je pitao da li u novinama radije gledamo raspadnuta tela ili polja lavande?”, pitaju se u Cenzolovci.

Podsjetimo i da je Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije saopštilo da je DNK analizom utvrđeno da beživotno tijelo koje je izvučeno iz Dunava zapravo jeste Matej Periš, splitski mladić koji je nestao u Beogradu dan pred novogodišnju noć. Navodi se i da je prema preliminarnom nalazu obdukcije, smrt nastupila nenasilnim putem.