Koalicija novinarskih i medijskih udruženja: Odluka Albanaca suprotna reformama

Koalicija novinarskih i medijskih udruženja (Udruženje novinara Srbije – UNS, Nezavisno udruženje novinara Srbije – NUNS, Nezavisno društvo novinara Vojvodine – NDNV, Asocijacija nezavisnih elektronskih medija – ANEM i Poslovno udruženje Lokal pres) smatra da je odluka Nacionalnog saveta Albanaca da formira RTV stanicu koja će emitovati program na albanskom jeziku, iako zasnovana na zakonu, zapravo u suprotnosti sa suštinom medijskih reformi u Srbiji koji se zasnivaju na principu izlaska države iz vlasništva nad medijima

Koalicija upozorava da su zakonska rešenja za manjinsko informisanje u Srbiji ostala nedorečena i da ona praktično učvršćuju poziciju nacionalnih saveta u sferi informisanja na manjinskim jezicima, iako dosadašnja iskustva kazuju da većina medija kojima su oni osnivači rade pod neprikrivenim političkim uticajem.

Postoji velika opasnost da model koji je primenio albanski nacionalni savet bude iskorišćen i u drugim nacionalnim zajednicama, te da on u konačnici dovede do monopola nacionalnih saveta na manjinsko informisanje, odnosno onemogući pluralizam medijskih sadržaja, informacija i stavova.

Medijski zakoni su definisali dualni sistem informisanja u Srbiji, jedan na većinskom jeziku, koji se zasniva na nameri smanjenja uticaja države i državnih institucija na medijsku sferu, i drugi, manjinski, koji državu, oličenu u nacionalnim savetima, favorizuje i omogućava ne samo osnivanje (novih) medija nego i njihovu instrumentalizaciju.

Koalicija pretpostavlja da je zakonodavac, u saradnji sa nekim manjinskim partijama, želeo da zaštiti manjinsko informisanje od medijskog tržišta, ali je propustio priliku da definiše odgovornost nacionalnih saveta u sferi informisanja i mehanizme za zaštitu uređivačke autonomije medija kojima su oni osnivači.

Podsećamo da su tokom političkog usaglašavanja Zakona o javnom informisanju i medijima iz Predloga zakona odstranjeni oni delovi koji su postojali u pojedinim verzijama nacrta, a koji su garantovali autonomiju uređivačke politike medija nacionalnih saveta. Trebalo je da ti mediji, prema zahtevima novinarskih udruženja, funkcionišu kao svojevrsni manjinski javni servisi, sa svim onim procedurama koje, bar formalno, štitili uređivačku politiku, sa obavezom da istinito, blagovremeno, potpuno, nepristrasno i profesionalno informišu građane, ne služeći interesima pojedinih političkih stranaka i verskih zajednica, kao ni bilo kom drugom pojedinačnom političkom, ekonomskom, verskom i sličnom stanovištu ili interesu.

Iako zakon nalaže da mediji kojima su nacionalni saveti osnivači ne mogu da učestvuju na konkursima koje država na svim nivoima raspisuje za sufinansiranje medijskih sadržaja u skladu sa javnim interesom, po mišljenju Koalicije to nije dovoljna garancija za opstanak i razvoj drugih manjinskih medija, s obzirom na to da će protiv sebe imati nelojalnu konkurenciju u sistemu medija kojima je osnivač nacionalni savet, sa jedne strane, i sa druge – većinskih medija.

Izuzetno je važno da finansiranje medija kojima je osnivač nacionalni savet bude u potpunosti transparentno, kao što je i neophodno demonopolizovati uticaj nacionalnih saveta na odluke nezavisnih komisija za sufinansiranje javnog interesa u sferi informisanja na jezicima nacionalnih manjina.

U zakonima je propuštena je prilika da se podstakne razvoj višejezičnih medija, kao i interkulturalnost u sferi informisanja. To za posledicu može imati dodatnu getoizaciju medijske scene na manjinskim jezicima, ali i pripadnika nacionalnih zajednica, o čemu svedoči i odluka Nacionalnog saveta Albanaca.

Koalicija novinarskih i medijskih udruženja apeluje na predstavnike vlasti i druge donosioce odluka da je važno prepoznati veliki ne samo medijski već i društveni značaj višejezičnih medija i interkulturalnih medijskih sadržaja.

Smatramo da je i donošenje novog Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina prilika da se isprave propusti iz medijskih zakona, odnosno da se definiše odgovornost nacionalnih saveta za informisanje na jezicima nacionalnih manjina, i u smislu mehanizama za ostvarenje autonomije uređivačke politike medija kojima su oni osnivači, po principu javnih medijskih servisa, ali i obaveze nacionalnih saveta da brinu o sadržajima na manjinskim jezicima i u onim medijima kojima nisu osnivači. Postoji naime opasnost da nacionalni saveti “puste niz vodu” one medije i medijske sadržaje koje nisu pod njihovom kontrolom.

Beograd-Novi Sad-Kragujevac, 24. mart 2015.

Udruženje novinara Srbije (UNS)
Nezavisno udruženje novinara Srbije (NUNS)
Nezavisno društvo novinara Vojvodine (NDNV)
Asocijacija nezavisnih elektronskih medija (ANEM)
Poslovno udruženje Lokal pres